42 işçinin öldüğü eroin faciasında iddianame tamamlandı

4 yöneticiye bin 62’şer yıl hapis talebi

BARTIN – Bartın’üstelik sabık yıl 14 Ilk Teşrin günü 42 maden işçinin hayatını kaybettiği beyaz zehir faciasıyla ait hazırlanan iddianamede 4 yöneticiye bin 62’şer sene hapis cezası talep edildi.

Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra Büyüklenme Müdürlüğü’ne ait beyaz zehir ocağında güzeşte sene 14 Teşrinievvel günü saat 18.16 sıralarında meydana mevrut patlamada 42 işçi hayatını kaybetti 10 iştirakçi de yaralandı. Patlamanın ardından başlatılan adli soruşturmada 8 şüphelisi mevkuf 23 kaknem üzerine Cumhuriyet Savcılığınca iddianame hazırlandı. 1. Kilolu Ukubet Mahkemesince kabul edilen iddianamede vakfedilmiş şüpheliler Tekebbür Müdürü Cihat Özdemir, İşletme Müdürü Selçuk Ekmekci, İş Güvenliği ve Eğitim Bilimi Başmühendisi Yanardağ Aristokrat ve Başmühendis Mehmet Tural hakkında her bir işçi yerine 42’şer posta “muhtemel kastla öldürme”, 4 kez “muhtemel kastla yaralama” suçundan için hep bin 62’şer yıla kadar hapis cezası rica edildi.

Diğer 4’ü vakfedilmiş 19 şüphelinin için üstelik “şuurlu taksirle apansız aşkın kişinin ölümüne ve yaralanmasına illet olma” suçundan 22 sene 6’şar taban büyüklüğünde mapushane cezası talebinde bulunuldu. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırı Kurumu Başkanlığı Bursa Test ve Analiz Laboratuvarı Müdürlüğü marifetiyle hazırlanan raporun düz aldığı iddianamede maden işçilerinin kullandığı kıyafetlerin ısı ve aleve cebin siper, yalaz intişar, alevlenmiş çirkin ve alevlenmiş yanma kriterlerine uygun olmadığına ilgi çekildi.

Yine oksijenli ferdi halaskâr maskelerin bir tane vardiyalı kullanıma bakarak raf ömürlerinin akıllıca olduğu fakat iki vardiyalı kullanılması yerinde son kullanma tarihini doldurduğuna düz verilen raporda, şöyle denildi:

“OFK aygıt numunelerinin Almanya menşeili Drager işaret Oxy 3000 analog oldukları, internette mevcut ustalık vesika ve tasarruf kılavuzunda cihazların BILDIRME 13794 standardına akıllıca oldukları ve aktiflik süresinin 35 litre/an içki hacminde 30 zaman; 10 litre/an rahat koku hacminde ise 90 dakika olduğunun belirtildiği, müstahsil firmanın, kurtarıcıların nakil ömrünü biricik vardiyalı işletimde günde 8 saat, haftada 5 bölüm kullanımda 10 sene; iki vardiyalı işletimde günde 8 saat haftada 5 dönme kullanımda ise 5 sene olarak belirtildiği, gönderilen 5 skor numunenin yapılan kontrollerinde omuz kemeri ve opsiyonel olduğu tamlanan abrasyon koruması dış değme bileşenin saha aldığının görüldüğü, cihazların üstünde istihsal tarihi kendisine Son Teşrin 2015 tarihinin düz alması zımnında cihazların bir tane vardiyalı kullanımda raf ömürlerinin akıllıca olduğu ancak iki vardiyalı kullanılmaları halinde raf ömrünü doldurdukları, yapılan incelemelerde numunelerin aut müdafaa kutusunda seçme haca kaçağının olmadığı ve cihazların kullanılabilir durumda oldukları, numunelerin ağırlıklarının akla yatkın olduğu, aut görünümlerine ilgili strüktürel tamamiyet incelendiğinde içerilerindeki bileşenleri inatçı yönde etkileyecek ayrımsız darbe görüntüsüne rastlanılmadığı, içerideki bileşenlerin, cihazın teknik dokümanında tanım edilen bileşenlerle aynı olduğu, kalık bileşen bulunmadığı ve cihazların bu halleriyle kullanıma hazır oldukları, zımni analizleri değerlendirildiğinde geçer kimyasalların oksijen üretimi amacıyla makul nitelikte olduğu, 494 numaralı numunenin başlatıcısının çalıştırılmasıyla ortaya sâdır doğal gaz karışımı üzerinde gerçekleştirilen kromatografik ve spektroskopik analizler sonucunda bu gaz karışımının makul ve solunabilir nitelikte olduğu, çözümleme sonuçları dikkate alındığında değme seçilen numunenin bir OFK cihazında olması müstelzim özelliklerde olduğu, yetiştirici firma aracılığıyla yayınlanan dokümanda verilen bilgilere göre, gönen göstergesine bakarak OFK kutusunun sızdırmazlığı sağladığı yönünde kanaat bildirildiği anlaşılmıştır.”

Vantilatörler ve vantüpler toz patlamasından kaynaklı erimiş

İddianamede “Eroin ocağında etken kullanılabilir ehliyetli sayıda fan var mı?” şeklindeki soruya ocakta ehliyetli havalandırma olmadığı, vantilatörlerin özelliğini yitirmiş olduğunu, işçilerin izne çıkartıldığında bu vantilatörlerin değiştirileceğini, gâh tanıklar arkadaşlarını örtbas etmek için maden ocağına indiklerinde pervane ve vantüplerin toz patlamasından kaynaklı eridiğini ifade ettiği de meydan aldı. İddianamede tanıklara ilave kendisine ifham etmek istedikleri sorulduğunda; ayak arkasına beton iğne yapıldığı, kıç altlarına taş tozu serpildiğini ve kömür tozunun patlamasının bu şekilde engellendiğini, fakat bazı işçilere göre 2-3 kamer kimilerine bakarak yaklaşık 1 yıldır bunun yapıldığını görmedikleri, -350 kotta çalışan arkadaşlarının, o bölgenin ekstra yunak olduğunu söylediklerini, bazen bile orada mevcut hava sensörlerine gelgel bağlı olmak aracılığıyla değerlerin bağan gösterildiği konusunda duyumları olduğunu, sensörle arın beyninde mesafe olduğunu ve bu nedenle bağan ayar verdiğini, arındaki doğal gaz oranı yükselince sensöre ulaşmasının biraz ant aldığını, bunun üzere bile halk dedektörleri kullanılması gerektiği, doğal gaz oranını izleme merkezinin göremediği üzere patlamanın gerçekleştiğini tabir ettiler.

Patlama anına büyüklüğünde 85 posta ihtar seviyesini geçmiş

Öte yandan Merkezi Doğal Gaz İzleme Defteri’nde patlamadan tıpkı dolaşma evvel -300/350 nefeslik çıkışı bölümünün lamise arızası verdiği, olgun alınamadığı ibarelerine dikkat çekildi. Arızanın giderildiğine dayalı seçme açıklamanın olmadığı defterde patlama anına kadar metan gazı değerlerinin yüzdelik 1 ikaz seviyesini toplam 85 nöbet geçtiği belirtilerek şöyle denildi:

“Merkezi Doğal Gaz İzleme Defteri” isimli defterde 14/10/2022 günlü P1 B.1014 ibareleri ile başlayan sayfasında; “-300 2. rekup ve -350 1. rekup pervaneleri vardiya süresince stop olup yeniden yol verildi. antrparantez -300 2. rekup güney tavan huy basamak girişinde zindelik kesintisi olup misil verildi. Boyut aile elektriğe bildirildi. BELLEK-21 numaralı pervane şuan stop durumda. P3 vardiyasında yol verileceği emniyet aracılığıyla bildirildi.” şeklinde açıklamaların bulunduğu ancak patlamanın gerçekleşmesi sebebi ile P3 vardiyasında bu eksiklilerin giderildiğine dair temas bilginin deftere vasıta edilmediği, gine tıpkı defterde 13/10/2022 tarihinde P1 vardiyası görevlilerince ‘CH4-20 -300/350 Nefeslik çıkışı duyarga arızası verdi, haber alınamıyor’ şeklinde açıklamaların bulunduğu ve ilerleyici vardiyalarda bu arızanın giderildiğine dair her açıklamanın bulunmadığı, 14 Teşrinievvel 2022 haset bataklık gazı gazı değerlerinin patlama anına kadar yüzdelik 1 ikaz seviyesini toplamda 85 kat geçtiği, %1,5 alarm seviyesini 5 posta geçtiği, karbonmonoksit değerlerinin 25ppm uyartı seviyesini 47 kere geçtiği, 50ppm alarm seviyesini 13 misil geçtiği, Havalandırma vantilatörü değerlerinin 13.10.2022 günü saat 23: 43 ile 14 Ilk Teşrin 2022 haset saat: 18: 49 devir aralığının tamamında; 53 sefer uyarma (1mm/s-2mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği, 355 posta Alarm (0mm/s-1mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği ayn önünde bulundurulduğunda lazım tedbirlerin alınmadığı, Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin Eklenmiş-3 Vadi Şeş Eroin İşlerinin Yapıldığı İşyerlerinde Uygulanacak Minimal Ahkâm antetli 10. Kısmında Grizulu Eroin Ocakları ile ilişik ‘bataklık gazı gaz seviyesi sürekli adına izlenir.’ ‘çalışmalar bataklık gazı gazı çıkışı dikkate alınarak yürütülür, bataklık gazı gazından kaynaklanacak riskleri cins olduğunca ortadan kaldıracak tedbirler alınır’, ‘bütün grizulu ocaklar değme biri biricik başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte birinin değme nedenle durması halinde gayr derhal çalışacak durumda iki havalandırma grubu bulunur.’ hükümlerine rağmen patlamanın gerçekleştiği kısımda mevcut fanın çalışmadığı, tıpkı dolaşma öncesinden itibaren daima uyarı ve alarm kayıtları olmasına karşın zaruri hazırlık ve tamirat işleminin yapılmadan patlatma yapıldığı ortaya çıkmıştır.”

Teftiş raporundaki nekais giderilmemiş, 2 milyon lira yanıt harcanmamış

İddianamede, Emek ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı müfettişlerinin yürüttüğü denetlemede mevzuata aykırılıklar ve eksiklerden halen giderilmediği; karı havalandırılması, ekipmanın acil hallerde ve gerekseme halinde kullanılabilmesi üzere albeni yönü huysuz çevrilebilecek özellikte değildir ve düz altında geçer not bazı ekipmanların ATEX belgeli olmadığının altı çizilerek vakfedilmiş organizasyon müdürü Cihat Özdemir’in, bu tutanağa bahis konusu eksikliklerin ALFER isimli firma eliyle yapılarak giderileceği şeklinde beyan ettiğine düzlük verildi. Anne nefeslik aspiratörü modernizasyonu için ayrılan 2 milyon teklik ödeneğin da harcanmadığı, lazım modernizasyonun yapılmadığı amacıyla gurur yetkililerinin ihmalde bulunduğu iddianamede kayran aldı.

İddianamede antrparantez personelin ehliyetli eğitim bilimi almadan 30 zaman olması müstelzim patlatma süresinin henüz az olduğu de kayran aldı. Mevkuf kasıntı müdürü Aygıt Özdemir facianın meydana geldiği çevrim müsaade veya dinlenme nedeniyle gaz izlem merkezinde biricik sevimli olduğunu söyledi. İddianamede doğal gaz izlem merkezinde herhangi bir takım iki görevlinin olması gerektiğine özen çekildi.

Kurum Müdür Yardımcısı Salih Atmaca yeterli bilgelik ve tecrübesi bulunmayanların iştirakçi güvenliği ve idari yönden önemli mevkilerde görev yaptığını; cemi yetkilerinin elinden alındığını 2020 yılından bu yana yeraltındaki hiçbir işyerine girmediğini sözlerine ekledi.

“Patlama riskine rağmen işçilerin kararına mevdu”

Geriye çevrilmiş gaz sensörü verileri incelendiği bu verilerde 6 kat uyarma, 5 misil alarm seviyesinde değerler görülmesine rağmen pahal bölgede patlatma işleminin adeta normal tıpkısı taş melez işlemi kabilinden işçilerin kararına bırakıldığına saha sunulan iddianamede şöyle denildi:

“14/10/2022 tarihinde saat 18.09’bile gerçekleşen ve ölümlere sebebiyet veren patlamaya ilişik doğal gaz sensörleri kayıtları incelendiğinde; 6 yol uyarma (yüzdelik 1 bataklık gazı yüksekliği) 5 kat alarm (yüzde 1,5 metan yüksekliği) değerlerinin görüldüğü, ayrıca ahali dedektörlerinin geriye çevrik bataklık gazı gazı ve karbonmonoksit değerlerine bakıldığında eroin içerisinde süregelen yoğun gaz birikiminin/yükselmelerinin olduğu, haddinden fazla riskli gelişim kategorisinde kâin ve hisse senedi güvenliğinin en son seviyede tutulmasını müstelzim beyaz zehir sektöründe gelişigüzel tür metan yükselmesinin takibe, değerlendirmeye ve analize bağımlı tutulması gerekirken bayağı bire bir olay kabil karşılandığı, ev gaz strateji personel sayısı ve müdahalesinin olduğu, mühendislerin ve ustabaşlarının maden içerisinde olmadıkları ve bu uyarıları değerlendirmeye almadıkları, kezalik temas patlama sonrası duvar arkası bilinmez metan sıkışması (degaj) olabileceğinin madenciler marifetiyle bilindiği, takkadak yüzde 1 (ihtar) yüzdelik 1,5 (alarm) ile sınırlarına bakılarak şiddetli patlatılması ve bu işlerin mühendislik bilgisi ve kararı dışında yapılması, her olayın beyaz zehir kültürü ve tekniği süresince değerlendirilmesi ve çözümleme edilmesi gerekirken normal aynı taş melez işlemi yahut inşaat işlemi üzere işçilerin karar ve ihtiyaçlarına bırakıldığı, Geriye çevrik larp karbonmonoksit ve metan değerlerindeki itila değerleri incelendiğinde, çeperleri/artıkları arıtma için oldukça patlatmaların (patara) yapıldığı, bahse bahis bu 1-2 dinamit lokumu ile yapılan çeperleri özleştirme patlatmalarının tutku patlatma güvenliği açısından risk içerdiği, bu işlemin kararının maharet verilere göre değil barutçu ve işçilerin değerlendirmesine bırakıldığı ve rutin benzeri işlem haline dönüştürüldüğü, Beyaz Zehir içerisinde kömür çıkarırken dinamit kullanımının bati olduğu, arın bölgesinden heyecan kullanılarak 1-2 metre derinliğinde kömürün patlatma ile damarından sökülerek alındığı, kömürün, içeriğinde metan gazı barındırdığı, metan gazının müvellidülhumuza ve ateşleyici ile tetiklendiğinde grizu patlamalarına kat açtığı, taharri ile metan birikimine denk gelmeden yahut bataklık gazı püskürmesine misil açmadan patlatma yazmak ve genişlemek için kömür içerisine araştırma işlemi uygulandığı ve ölçümlerinin yapıldığı, ne büyüklüğünde mesafede tıpkısı tetebbu yapılması mevzuatta sınırlı iken sakıncasız mesafenin hiçe sayılarak şiddetli patlatması gerçekleştirildiği, herhangi bir adımı ölçülere dair mevzuat düzenlemelerine rağmen bu konuda tedbirsizlik zinciri ve koordinasyonsuzluk olduğu anlaşılmıştır.”

İddianamede kalça ihlallerinin yaygınlaşması, denetimsizliğin işletmede disiplinsizliğe illet olduğu ve “Ilmî anlayıştan ırak ateş parçası çırak tecrübesiyle yönetildiği” değerlendirilmesine özen çekildi.