Kars’taki Apansız Örenyeri’nde yapılan kazıda, Türk bilim kadını ve şairlerinden Anili Kadı Burhaneddin-i Anevi’nin aynı eserinde doğumundan bahsettiği balaban hamamda, taş küvet bulundu.
Türkiye- Ermenistan sınırında kayran düz ve birçok medeniyete sülale sahipliği yaptığı üzere “acun kenti”, “medeniyetler beşiği” olarak nitelendirilen Şakkadak Örenyeri’nde kazı bilimsel kazılarla tarihi zenginlikler dönem yüzüne çıkartılıyor.
UNESCO tarafından 2016’bile Acun Miras Listesi’hangi dahil edilen Ansız’de, Kafkas Üniversitesi Akademisyen ve Şappadak Örenyeri Hafriyat Başkanı Doç. Dr. Muhammet Aslan öncülüğünde düzenlenen kazı çalışmalarına 20 üniversiteden vukuf insanları ile müzakere tarihçiler ve öğrenciler katılıyor.
Bu sene devam eden kazılarda, Türk bilim adamı ve şairlerinden Anili Kadı Burhaneddin-i Anevi’nin doğumundan bahsettiği Selçuklu dönemine ilgilendiren şişman hamamda taş küvete rastlanıldı.
“Eserinde 1143 yılında Apansız’deki şişman hamamda dünyaya geldiğini dile getirir”
Ansızın Örenyeri Hafriyat Başkanı Doç. Dr. Muhammet Arslan, AA muhabirine, Şakkadak Örenyeri’ndeki kazı çalışmalarına 2022 sezonunun 4’üncü dönemine bitmeme ettiklerini söyledi.
Hafriyat çalışmalarının 5 değişik noktada sürdüğünü anlatan Arslan, şöyle konuştu:
“Şişman oranda yer altındayken ilk kez 2020 yılındaki iş sezonunda açığa çıkarmaya başladığımız hamamdaki kazı çalışmalarına bu tarihten beri devam edilmiş ve imdi nihayete erdirme aşamasına yaklaşılmıştır. Anili Türk bilim insanı ve şairlerinden olan Kadı Burhaneddin-i Anevi, günümüzde biricik nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunan ‘Enisü’l-Kulub’ adlı eserinin önsözünde hayatını anlatırken 1143 yılında Birden’deki Şişman Hamam’birlikte dünyaya geldiğini dile getirir. Yazarın ifadeleriyle bu doğum şöyle gerçekleşir: ‘Babası Mesud’un sırasıyla beş kızı peki ve peşi sıra annesi Kadı Burhaneddin’e gebe kalır. Annesinin mevlit süreci berenarı sancılı bedii ve 1143-44 yılında doktor tavsiyesiyle Ansız’deki büyük hamamda doğar.’ Kadı Burhaneddin’in veladet sürecindeki ‘hekim tavsiyesi’ ve ‘hamam’ kadar kilit ifadeler, bize burada suda tevellüt uygulamasının gerçekleştiğini göstermektedir.”
“Dünyadaki suda doğumun önceki örneklerden biri Anadolu’da”
Aslan, 2019’dan beri bu hamamdaki kazı çalışmalarında böyle tıpkısı taş küvetin varlığını bile aradıklarını belirterek, bu yıl yaptıkları çalışmalarda taş küveti belirleme ettiklerini dile getirdi.
Suda doğumun tarihte anlatılan örneklerinden bahseden Aslan, şunları kaydetti:
“Rastgele ne büyüklüğünde Darı hiyerogliflerinde (Antika döneme ilgilendiren yazı sistemi) suda doğumla ait sahnelerin olduğu belirtilse dahi bahis konusu sahneler suda doğumu değil, normal doğum sahnelerini içerir. Mısır firavunlarının suda tevellüt yöntemiyle doğduğuna dair iddialar ise efsaneden öteye geçemez. Literatürde, dünyadaki ilk suda doğumun 1803 yılında Fransa’de gerçekleştiği bilinir. Halbuki hem Anili Kadı Burhaneddin’in doğumuna ilişik bilgiler hem de kazılarımızda ortaya çıkardığımız taş küvet, dünyadaki geçmiş suda mevlit örneklerinden birinin 12. yüzyılda Anadolu’dahi uygulandığını ortaya koymaktadır. Tıpkısı zamanda bu aplikasyon Türk ekin ve medeniyeti ile Türk tıbbının 12. yüzyılda eriştiği seviyeyi göstermesi açısından oldukça önemlidir.”
söz konusu taş küvetin, hamamın güneydoğu köşesindeki kubbeyle pinhan ılıklık mekanının kuzeybatı köşesinde olduğunu anlatan Aslan, “1,93 metre uzunluğunda, 1,40 metre kadar ve 50 cm derinliğinde dikdörtgen planlıdır. Küvete, batısındaki karşıt duygu mekanından künklerle su akışı sağlanmıştır. Küvetin su gideri ise doğusundadır ve küvetin içi tamamen sıvalıdır.” ifadelerini kullandı.
