Emeklilikte Yaşa Takılan (EYT) ve bu nedenle elan zor olamamış vatandaşların merakla beklediği süreçte sona yaklaşılıyor. Bu yılın sonuna akla yatkın tamamlanması planlanan çalışmalar tamamlandığında eskiz, Mücahede ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin marifetiyle Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a sunulacak.
İLK YIL MALİYETİ 110 MİLYAR LİRAYI BULABİLİR
Yüz binlerce eş galeyan içerisinde EYT çalışmasını beklerken, düzenlemenin hazineye hangi kadara para olacağı ise nikbet ediliyor. Yaklaşık 5 milyon kişinin faydalanması muhtemel çalışmada, kamu vatandaşların tıpkısı anda mütekait olamayacağı öngörülüyor. Masada 3 yöntem tutulurken EYT’nin evvel yılında hazineye maliyetinin ise; 90-110 milyar lirayı bulacağı tahmin ediliyor.
1 MİLYON KİŞİ YARARLANABİLECEK
Türkiye Gazetesi’nin haberine göre belirlenecek modelde, emekli olmak için sene ve prim gününü doldurmak gerekiyor. Söz Gelişi, emeklilikte süre şartı 25 yıl yerine alındığında; kişi, 25 yılı doldursa birlikte prim gününü doldurmamış olabiliyor. Eş şekilde, 1999’un eylül ayı öncesinde işe giren kişinin birlikte 25 yılı dolmamış akseptans ediliyor. Bu nedenle tekaütlük zamanı, 2024’ü bulabiliyor. Bu kapsamda EYT’birlikte emekliliklerin topluca değil, parça parça gerçekleşmesi söz konusu oluyor. Zımnında düzenlemeden evvel etapta şartları taşıyan yaklaşık ayrımsız milyon kişinin yararlanması öngörülüyor. Vazgeçilen primlerle birlikte EYT’nin ilk yılında hazineye 90-110 milyar liralık arası bir maliyet getirmesi bekleniyor.
3 FORMÜL GÜNDEMDE
Uzmanlar, EYT’lilerin tıpkısı kısmının gene çalışacağını yahut zor olanların namına bakir istihdamlar ile vazgeçilen primin bir kısmın baştan kazanılacağını ve prim için borçlananların ödemelerini hesaba katarak bu maliyetin elan dahi düşeceğini hesapladı. Bu çerçevede, iyon aydan aya hem kademelendirileceğini hem birlikte düşeceğini belirtti. Uzmanlar bahis konusu yükü “katlanılabilir” adına nitelendirdi.
FİNLANDİYA MODELİ: Masadaki önceki dalgalı, aylıklardan ayrımsız cirim gedik yapılarak seçme yaş şartı aranmaksızın 1999 öncesi işe girenlerin mütekait edilmesi. Bu formülde aylıklardan yüzde 2-3 boşluk yapılıyor ve emekliliğin önü açılıyor. Bu nüsha elan evvel Finlandiya’de uygulanmıştı. Finlandiya, elan sonraları bu modelden vazgeçmişti.
YAŞIN DÜŞÜRÜLMESİ MODELİ: EYT’bile tıpkı sair almaşık dahi emeklilik yaşının düşürülmesi. Erkeklerin ve kadınların emekliliğinin 2-3 yaş büyüklüğünde öne çekilmesini öngören yöntem da konuşuluyor. Uzmanlar ise bu seçeneğin farklı tıpkısı EYT sorunu ortaya çıkaracağını, şimdikinden farklı namına vakit kaybetmeden yaşa takılanların, gözyaşı aralığının değişeceğini değerlendiriyor.
1999 FORMÜLÜ: 8 Ilkgüz 1999 öncesi işe giren kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yılı ve prim gününü doldurmuş olanların, doğrudan zahmetli edilmesi ise tıpkı gayrı almaşık. Uzmanlar, bu formülün sunu uygulanabilir yöntem olduğunu rapor ediyor.
EYT PROBLEMİNİN KAYNAĞI HANGI?
8 Ilkgüz 1999 öncesi işe girmiş olanlar amacıyla emeklilikte yaş şartı aranmıyordu. O dönemde yıl ve prim gününü dolduran zahmetli olabiliyordu. Elan sonraları emeklilik için kademeli namına gözyaşı şartı getirilmişti. Bu dahi EYT sıkıntısını ortaya çıkarmıştı.
