Kars’ın Kağızman ilçesindeki Çengilli köyünde bulunan ve “Eğeknamor Manastırı” namına de tanıdık Çengilli Kilisesi, put planlı ve kubbeli mimarisiyle dikkati çekiyor.
Yapılış tarihi stabil tanınmayan kilise, kente seyahat gayeli mevrut yerel ve ecnebi turistlerin konuşma ettiği tarihi yapılar beyninde bulunuyor.
Köyün ortasındaki tepede put planlı ve kubbeli mimarisiyle dikkati çekici 25 metre yüksekliğindeki kilisede, mütenevvi rölyef ve süslemeler de bulunuyor.
“Kilisenin üstünde üç ayrı yazıt mevcut”
Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Aniden Harabelik Yeri Hafriyat Heyeti Başkanı Doç. Dr. Muhammet Arslan, AA muhabirine, 1900 rakımda kâin Çengilli köyündeki kilisenin, kentin nadide anıtsal eserlerinden biri olduğunu söyledi.
Kilisenin değişmez inşa tarihinin bilinmediğini rapor eden Aslan, şöyle konuştu:
“Üzerindeki süslemeler ve özelliklerinden hareketle 10-11. yüzyıllarda yöreye bilge olan Bağratlı Hanedanlığı marifetiyle nesir ettirildiği ati sürülmekte. Kilisenin üstünde üç ayrı yazıt bulunan, bu bulunan kitabeler 14. çağ Gürcü hakimiyeti dönemine ilgilendiren ve bu kitabelerin tamirat kitabesi olduğunu bilmekteyiz. Tekrar 18. yüzyıla ait başka tıpkısı kitabenin birlikte varlığından birlikte seçkin ne büyüklüğünde bahsedilse de günümüze ulaşamamıştır. 19. yüzyılda bir dönem Ermeni vatandaşlar marifetiyle kilise huruç, ardından 93 Harbi’nde 40 almanak Rus işgali esnasında Ruslar tarafından üstelik kilisenin kullanıldığını biliyoruz.”
Kilisenin mimari yapısı hakkında bilgi veren Aslan, “Erkin istavroz planlı ve kubbeli benzeri kilise. Özelikle de üstünde saçak kısımlarında ve kümbet külahında rölyef, kâh hendesi ve bitkisel süslemeler bulunan. Bunun dışında esasen iç mimarında üstelik figüratif süslemelerin olduğunu söyleyebiliriz. Kars ve etrafındaki coğrafya 9 ve 11. yüzyılları arasında bu bölgede hâkimiyet süren Bağratlı Hanedanlığı amacıyla heybetli ve özel ayrımsız coğrafya. Selçuklu Türklerinin birlikte 1064’birlikte Sultan Alparslan’nın Ansızın’yi fetih etmesiyle, bu çevredeki Bağratlı yerleşimlerinin da Türk hakimiyetine geçtiğini söyleyebiliriz.” diye konuştu.
“Köyün tamlık ortasında ve tıpkısı tepede”
Ziyaretçilerden Öztürk Güneri ise Kars’ın katıksız ve tarihi yerlerini gitmek amacıyla geldiğini anlattı.
Çengilli köyündeki kilisenin mimari yapısına hayran kaldığını tamlayan Güneri, “Kars’ta gezerken Kağızman Çengilli köyünde bir kilise olduğunu söylediler. Köye geldim, kiliseyi ziyaret ettim. Kilisenin mimari yapısı çok bol ama onarım istiyor. Bu kilise karye halkı eliyle bayağı korunmuş amma restore edilirse daha üstelik ferah evet. Kilisenin konumu çok adamakıllı. Köyün tamlık ortasında ve bir tepede, o yüzden birlikte antrparantez iyice gözüküyor.” dedi.
Köy sakinlerinden Yılmaz Çelik birlikte kilisenin turizme kazandırılması için onarıma ihtiyacı olduğunu dile getirerek, “Bibi mevrut turistler var, ritüel yapanlar var. Ego çocukken hatırlıyorum, o devir daha çok gezici geliyordu.” ifadelerini kullandı.
