Çanakkale’nin Ezine ilçesi Dalyan köyü sahili yakınındaki eski Roma kolonisi Alexandria Troas Antik Kenti’nde devir ışığına çıkarılan 2 bin 200 yıllık çokça kıvrım çarşı yapısının bölge ticaretindeki önemi araştırılıyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığının müsaade ve desteğiyle, Türk Çağ Kurumu, Ezine Belediyesi ve anne sponsor İÇDAŞ AŞ’nin sağladığı imkanlarla kâh üniversitelerden bilgi insanlarının katkıda bulunduğu sakat liman kentindeki kazıyla ilişik icraat sürüyor.

Ankara Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve Kazı Başkanı Prof. Dr. Erhan Öztepe ile ekibince bu yıl 5 Temmuz’bile başlayan çalışmalar kapsamında iki kapısı kâin çokça eğik çarşı yapısının nazik bölümüne ulaşıldı.

Öztepe, AA muhabirine, 2010 yılında devraldıkları kazının 12’nci döneminde bu yıl eke bilgelik ve buluntulara ulaştıklarını söyledi.

Aşağı agora bölgesinde ilk kez Alman arkeologların kısmen araştırdığı alanlarda henüz serbest çaplı çalışma yapma imkanı bulduklarını tamlayan Öztepe, “12 yıldır kıvrak adına güney kısmında araştırma yaptığımız çarşı yapısının bu sefer yıldız kısmında sonuç iki yıldır yaptığımız çalışmalara bitmeme ettik.” dedi.

Öztepe, bu çarşının Alexandria Troas ve arkeologlar üzere haddinden fazla şanlı olduğunu vurguladı.

Bu yapının özelliklerine değinen Öztepe şunları kaydetti:

“Bölgede bilindiği kadarıyla çok katlı çarşı yapısı tıpkı yegâne Alexandria Troas’ta gözüküyor. Anadolu’da tabii Manisa’da ve Aydın’da dahi bu cins çarşı yapıları var, haddinden fazla eğik kendisine. Bunlar tıpkı anlamda o dönemin bugünkü karşılığını anlatmak icabında ahzüita merkezleri şeklinde hizmet veriyor. Antik AVM’ler diyebileceğimiz tıpkı çarşı bu. Geçtiğimiz sene bu yapının genişlik kuzeyinde zat süresince ilişkin tıpkı mekanı açığa çıkarmıştık. Bu yıl muhtemeldir kim daha tabanına ulaşamadığımız kuzeydeki dükkanı kazmaya başladık. İklim şartlarının değişmesi nedeniyle çarşı yapısının bu dükkanında tabana ulaşamadık amma ati sene herhalde ilk etapta bu tabana idrak şansımız olacak. Bugüne büyüklüğünde devam fail çarşı yapısı çalışmaları bütün formaların batı cephesi süresince uzanan çift eğik olduğunu gördüğümüz, hatıl yuvalarından ve derinliğinden üstelik tahminî 6,5-7 metre derinlikte. Yer azından şu andaki veriler ışığında bunu söyleyebiliriz.”

Mecmu granit sütunların ihraç edildiği yetişkin aynı liman kenti

Prof. Dr. Öztepe, mıntıka ticaretiyle ilişik büyük hikmet ve buluntulara ulaşmayı hedefledikleri çarşının bulunduğu alanın bina stoklarından oluştuğu bilgisini verdi.

Gelecek yıldan itibaren ensesi kalın bir mimariye ehil çarşı yapısının dükkanlarını bölüm ışığına çıkarmayı hedeflediklerini bildiren Öztepe şöyle bitmeme etti:

“Bire Bir sefer burası Kuzey Ege’deki mehabetli liman yerleşimlerinden biri ve tığ 400 yıl süresince literatüre esbak olan birlik granit sütunların ihraç edildiğini biliyoruz. Akdeniz’in bildirme batısı yer kuzeydeki Afrika’daki Roma yerleşimlerine büyüklüğünde, Doğu Akdeniz bile dahil doğmak için. Bir nöbet bu, kenti haddinden fazla korkulu anlamda tıpkısı zenginleştirmiş. Elbette Karadeniz’den Akdeniz’e uzanan deniz rotası üzerinde büyük bir noktada, mühim aynı liman. Çok iri olmasa üstelik yaklaşık 40 bin metrekare büyüklüğünde bağırsak liman, 25 bin metrekare dahi dış liman. Yani kısaca 70 bin metrekarelik bire bir alana yayılıyor liman. Tabiatıyla kim çok devasa Roma limanları var Akdeniz’bile amma Alexandria Troas Limanı orta ölçekte fakat işlevsel yerine çok aktif benzeri liman. Buradan kavi çok yere dış satım yapılmış. Hemen granit olduğunu düşünmüyoruz. Herhalde bugün da arkasındaki arazileri kullanarak bazen zirai girdiler birlikte meze konusuydu. Limandan ayrıksı şeyler dahi ihraç ediliyor olmalıydı. Bu bize mehabetli bire bir aksata imkanının olduğunu gösteriyor. Yani nahiye illet hakeza tıpkısı çarşı yapısına neden erbap? Burada önümüzdeki yıllarda çalışmalarla şayet el değmemiş katmanlara ulaşırsak bu dükkanların zarfında da satıldığıyla ilgili yazıt bulursak daha iyicene olacak.”

Öztepe, akıbet yıllarda sikkeler üzerine çalışan uzmanların yaptığı araştırmalara ve aktardığı bilgilere göre, güneyde Aydın’a, kuzeyde Balkanlara uzanan bölgede mevcut paraların Alexandria Troas’ta basıldığını belirtti.

Bu durumun, bölgenin çok serbest benzeri coğrafya ile ticari ilişkisinin olduğunu gösterdiğine değinen Öztepe, “Bunu tığ antrparantez çarşı yapısının önünde bulduğumuz ticaret amforalarından da bunların türleri üzerinden dahi belirleme edebiliyoruz. Temsil Rodos, Ciklet Adası amforaları belirleme edildi. Bunlar Bizans’ta deniz vasıtasıyla haddinden fazla ayrımlı noktalardan ürünler geldiğini birlikte gösteriyor.” dedi.

Öztepe, çarşı yapısının Helenistik dönemde kurulup Roma’üstelik üstelik faaliyetini sürdürmüş olabileceğini sözlerine ekledi.