Kef Kalesi’nde 50 yıl aradan sonra başlayan kazılar tarihe kandil tutaç

– 2 bin 300 rakımda Urartu’nun gizemi araştırılıyor

BİTLİS Bitlis’in Adilcevaz ilçesinde Urartular dönemine ilgilendiren 2 bin 300 rakımda bulunan Kef Kalesi’nde 50 sene aradan sonradan kazılar baştan başladı. Urartu Kralı 2. Rusa yoluyla yapılan 4 kaleden biri olan Kef Kalesi’ndeki kazılarda elde edilen sunulan tarihe kandil tutaç.

Kültür ve Turizm Bakanlığının izni ve katkılarıyla YYÜ Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. İsmail Coşkun’un başkanlığında başlayan kazılarda; anahtar bilimcileri, antropologlar, müzakere tarihçileri, kimya ve jeofizikçilerden oluşan 20 şahsiyet tıpkısı takım meydan alıyor. Kef Kalesi Hafriyat Başkanı Doç. Dr. İsmail Ateşin, 50 sene sonraları başlayan kazılarda 2 bin 300 rakımda 60 bin metrekarelik iri tıpkı alanda kazıya devam ettiklerini belirtti. Urartu Kralı 2. Rusa marifetiyle mensur edilen Kef Kalesi’ndeki saray yapısında çalışmalara ağırlık verdiklerini tamlayan Coşkun, “Hars ve Turizm Bakanlığının izinleri ve Van YYÜ’nün destekleriyle 2022 yılında da kazılarımız bitmeme ediyor. Güzeşte sene gelişmemiş tıpkısı zaman hafriyat yaptık, ikinci mevsim kazımızı yapıyoruz. Kısaca 50 sene sonra bölgede esasen kazıya başladık. Burada beniz odadan elan çok olduğunu düşündüğümüz benzeri saray var. Bu saray bölümünde devasa fil ayaklarını tekrardan ayağa dercetmek öncelikli planlarımız içerisinde vadi alıyor. Alanımız balaban tıpkı mekanı kapsıyor ve 2 bin 300 rakımda hafriyat yapıyoruz. 60 bin metrekarelik büyük ayrımsız alanda kazımız bitmeme ediyor. Buraya az buçuk posta çıkışı bizim amacıyla el olsa dahi er bire bir zamanda gelip burada kazılarımızı başlatıyoruz” dedi.

“Fil ayaklarını ayağa kaldırıyoruz”

Süphan Dağı’na ve Adilcevaz ilçesine bilge tıpkısı tepede kazı çalışmalarını yürüttüklerini tamlayan Doç. Dr. İsmail Ateşli, “Süphan Dağı, Urartular üzere muhteşem benzeri zamanda benzeri cenabıhak yerine dahi görülüyor. Bu kermen milattan geçmiş 685 ve 645 yılları beyninde etkili 2. Rusa vasıtasıyla yapılıyor. 2. Rusa 4 tane büyük site mensur ediyor. Ayanıs, Bastan, Toprak Kermen ve buradaki Kef Kalesi bu kentler içerisinde düz alıyor. Buradaki kentimiz Adilcevaz ilçemize haddinden fazla hakim ayrımsız konumda ve posta güzergahlarını arama atlına alabilecek ayrımsız yerde bulunuyor. Geçen yıl fil ayaklarından çabucak tıpkısı tanesini ayağa kaldırabildik, çünkü şita mevsimine yaklaştığımız ve huy şartları bariyer olduğu üzere çokça çok fil ayağını ayağa kaldıramamıştık. Bu sene de diğer fil ayaklarını da yavaş yavaş ayağa kaldırıp hem turizme hem dahi ekin açısından Adilcevaz’ın değerlerini ortaya tarh açısından bir say düşünüyoruz” diyerek konuştu.

“Defineciler mezar kazıp kaleyi fek etmiş”

Kef Kalesi’ne definecilerin bile dadandığını ve birçok noktada mezar açıp kaleyi halel ettiğini vurgulayan Coşkun, “Hafriyat alanı çokça erdemli bir yerde bulunuyor, bu alanda define yoklamak üzere çok aşkın gömü çukuru açıp kalemizi iptal etmeye çalışıyorlar. Burada sütun görevi fail devasa fil ayaklarının süresince define araması yapılmış. Bu alanda defineciler amacıyla çok değerli şeyler olmadığını üstelik göstermek lazım. Zira boşuna gelip buraları halel etmenin bire bir anlamı bulunmayan. Tığ öncelikle bu tahribatın önlenmesi amacıyla mütenevvi planlamalar ve önlemler almaya çalışıyoruz” dedi.

“Bu bölgede Urartu yazı arşivi olması gibi”

Van YYÜ Dil Bilimi Bölümü Akademisyen ve Kef Kalesi Hafriyat Başkan Yardımcısı Orhan Varol de, hafriyat alanında gâh yazıtların bulunduğunu söyledi. Varol, “Burada bulunmamızın amacı daha çok Urartu yazıtları karşı ayrımsız takım belgelere ulaşırsak onlar için icraat ayırmak. Bura yüce aynı düz. Çünkü burası Urartu’nun bildirme ensesi kalın olduğu dolaşma. Bu bölgede tıpkısı Urartu abece arşivinin olması mümkün. Burada şu dakika fil ayakları bulundu ve bu fil ayaklarının bulunduğu alanda yazıtlar ortaya çıkartıldı. Bunlardan bildirme bol korunanı şu anda Küçük Asya Medeniyetler Müzesi’nde bulunuyor. Yazıtlar üzerinden sunu çok aşıhusi evinden bahsediliyor. Eş yapılar uruşhusi diye niteleyerek Urartu yazıtlarında tekrar geçiyor. Bu hazine evi kendisine belirtiliyor. Burada ‘hus’ sözcüğünün ocak ile münasebetli olduğu, yani biraz Hint ve Avrupa dilleri ile ilişkili olduğu anlamını içerdiği görülüyor. Urartucanın da aslında bu alanda haddinden fazla bozulmamış tıpkısı çevirgeç olmadığı, ayrıksı dillerle etkileşim yaşadığı, burada Hint ve Avrupa asıllı halklarında olduğu ve o halklarında bir mızıka sözcüklerinin Urartu’nun meze varlığına yerleştiği anlaşılıyor. Buradaki çalışmalarla bunlar henüz beliğ kuzuluk gelebilir” dedi.

“Yapacağımız kazılarla Kef Kalesi gizemini aydınlatmaya çalışacağız”

Van YYÜ Literatür Fakültesi Kazı Bilimi Bölümü Öğretim Üyesi ve Kef Kalesi Hafriyat Komutan Yardımcısı Dr. Akademisyen Erdal Polat ise “Bilindiği üzere Urartu Krallığı Türkiye’nin Şarki Rum Bölgesinde hakimiyet kuran ruhlu bire bir krallıktı. İkinci Rusa kara tahta oturduktan sonradan kâh ümran faaliyetlerinde bulundu ve Kef Kalesi üstelik mamure faaliyetlerinde bulunduğu alanlardan tıpkı tanesidir. Şu an kazı yapıyoruz. Hafriyat çalışmalarında dolgu topraklarını aldıktan sonradan fil ayaklarını oluşturan bazalt taşlarını ayağa kaldırma işlemleri gerçekleştiriliyor. Bunlarla beraber Adilcevaz Siper Kurulunda meydan alan ve üzerinde tanrı bezemelerinin saha almış olduğu bazen figürlü ahcar var. Bu figürlü taşlardan tıpkı tanesi da hafriyat alanımızda bulunmaktadır. Arkeoloji bilindiği amacıyla geleceği kaygılanmak için geçmişin gizemini aydınlatılması amacıyla bizlerde 50 yıl aradan sonra Kef Kalesi’nde hafriyat çalışmalarını başlattık. Yapacağımız kazılarla bu gizemi aydınlatmaya çalışacağız” şeklinde konuştu.