42 işçinin öldüğü eroin faciasında savca tamamlandı

4 yöneticiye bin 62’şer sene cezaevi talebi

BARTIN – Bartın’da sabık yıl 14 Ilk Teşrin haset 42 maden işçinin hayatını kaybettiği maden faciasıyla ilişkin hazırlanan iddianamede 4 yöneticiye bin 62’şer sene hapishane cezası temenni edildi.

Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra Gösteriş Müdürlüğü’hangi ait eroin ocağında geçen sene 14 Teşrinievvel günü saat 18.16 sıralarında meydana gelen patlamada 42 işçi hayatını kaybetti 10 işçi üstelik yaralandı. Patlamanın peşi sıra başlatılan adli soruşturmada 8 şüphelisi mevkuf 23 yabansı için Cumhuriyet Savcılığınca iddianame hazırlandı. 1. Korkulu Ukubet Mahkemesince akseptans edilen iddianamede vakfedilmiş şüpheliler Kasıntı Müdürü Cihat Özdemir, İşletme Müdürü Selçuk Ekmekci, İş Güvenliği ve Eğitim Bilimi Başmühendisi Yanardağ Soylu ve Başmühendis Mehmet Tural karşı beherglas işçi adına 42’şer nöbet “beklenen kastla cani”, 4 sefer “muhtemel kastla cerh” suçundan üzerine hep bin 62’şer yıla kadar hapishane cezası dilek edildi.

Diğer 4’ü tutuklu 19 şüphelinin üzerine dahi “şuurlu taksirle larp çok kişinin ölümüne ve yaralanmasına sebep olma” suçundan 22 sene 6’şar taban büyüklüğünde delik cezası talebinde bulunuldu. Türkiye Ilmî ve Teknolojik Araştırı Kurumu Başkanlığı Bursa Imtihan ve Analiz Laboratuvarı Müdürlüğü vasıtasıyla hazırlanan raporun düzlük aldığı iddianamede maden işçilerinin kullandığı kıyafetlerin ısı ve aleve alın siper, alaz yayılma, alevli döküntü ve alevli yanma kriterlerine akla yatkın olmadığına özen çekildi.

Yine oksijenli ferdi kurtarıcı maskelerin bir tane vardiyalı kullanıma bakarak raf ömürlerinin uygun olduğu ancak iki vardiyalı kullanılması yerinde son kullanma tarihini doldurduğuna vadi verilen raporda, şöyle denildi:

“OFK maşa numunelerinin Almanya menşeili Drager marka Oxy 3000 benzeri oldukları, internette mevcut beceri vesika ve kullanma kılavuzunda cihazların EN 13794 standardına akla yatkın oldukları ve aktiflik süresinin 35 litre/an dem hacminde 30 dakika; 10 litre/zaman asude kan hacminde ise 90 zaman olduğunun belirtildiği, yetiştirici firmanın, kurtarıcıların transfer ömrünü yegâne vardiyalı işletimde günde 8 saat, haftada 5 çevrim kullanımda 10 yıl; iki vardiyalı işletimde günde 8 saat haftada 5 dönüş kullanımda ise 5 sene namına belirtildiği, gönderilen 5 adet numunenin yapılan kontrollerinde omuz kemeri ve opsiyonel olduğu belirtilen abrasyon koruması dünya gelişigüzel bileşenin düz aldığının görüldüğü, cihazların üstünde üretim tarihi olarak Teşrinisani 2015 tarihinin kayran alması zımnında cihazların biricik vardiyalı kullanımda sergen ömürlerinin akla yatkın olduğu fakat iki vardiyalı kullanılmaları halinde sergen ömrünü doldurdukları, yapılan incelemelerde numunelerin dış koruma görevlisi kutusunda seçme haca kaçağının olmadığı ve cihazların kullanılabilir durumda oldukları, numunelerin ağırlıklarının makul olduğu, dış görünümlerine ilgilendiren strüktürel külliyet incelendiğinde içerilerindeki bileşenleri karşıt yönde etkileyecek benzeri çarpış görüntüsüne rastlanılmadığı, içerideki bileşenlerin, cihazın maharet dokümanında tarif edilen bileşenlerle ayrımsız olduğu, kem bileşen bulunmadığı ve cihazların bu halleriyle kullanıma hazır oldukları, mazruf analizleri değerlendirildiğinde kullanılan kimyasalların müvellidülhumuza üretimi amacıyla akla yatkın nitelikte olduğu, 494 numaralı numunenin başlatıcısının çalıştırılmasıyla ortaya çıkan gaz karışımı üstünde gerçekleştirilen kromatografik ve spektroskopik analizler sonucunda bu doğal gaz karışımının akıllıca ve solunabilir nitelikte olduğu, analiz sonuçları dikkate alındığında herhangi bir seçilen numunenin ayrımsız OFK cihazında olması gereken özelliklerde olduğu, üretici firma vasıtasıyla yayınlanan dokümanda sunulan bilgilere bakarak, gönen göstergesine bakarak OFK kutusunun sızdırmazlığı sağladığı yönünde yetinme bildirildiği anlaşılmıştır.”

Vantilatörler ve vantüpler türap patlamasından kaynaklı erimiş

İddianamede “Maden ocağında etkin kullanılabilir yeterli sayıda fan var mı?” şeklindeki soruya ocakta tam havalandırma olmadığı, vantilatörlerin özelliğini yitirmiş olduğunu, işçilerin izne çıkartıldığında bu vantilatörlerin değiştirileceğini, kâh tanıklar arkadaşlarını yönetmek amacıyla beyaz zehir ocağına indiklerinde fan ve vantüplerin toz patlamasından kaynaklı eridiğini rapor ettiği birlikte yer aldı. İddianamede tanıklara ilave adına söylemek istedikleri sorulduğunda; basamak arkasına beton enjeksiyon yapıldığı, bacak altlarına taş tozu serpildiğini ve kömür tozunun patlamasının bu şekilde engellendiğini, ancak bazı işçilere göre 2-3 ay kimilerine göre yaklaşık 1 yıldır bunun yapıldığını görmedikleri, -350 kotta müteharrik arkadaşlarının, o bölgenin ekstra hamam olduğunu söylediklerini, ara sıra birlikte orada kâin çekicilik sensörlerine hava tutulmak eliyle değerlerin düşük gösterildiği üstüne duyumları olduğunu, sensörle arın arasında ara olduğunu ve bu nedenle bağan değer verdiğini, arındaki gaz oranı yükselince sensöre ulaşmasının biraz ahit aldığını, bunun için de halk dedektörleri kullanılması gerektiği, doğal gaz oranını strateji merkezinin göremediği amacıyla patlamanın gerçekleştiğini ifade ettiler.

Patlama anına büyüklüğünde 85 el ihtar seviyesini geçmiş

Öte yandan Merkezi Doğal Gaz İzleme Defteri’nde patlamadan tıpkı dolaşma ilk -300/350 nefeslik çıkışı bölümünün lamise arızası verdiği, bilim alınamadığı ibarelerine ilgi çekildi. Arızanın giderildiğine dair seçme açıklamanın olmadığı defterde patlama anına kadar bataklık gazı gazı değerlerinin yüzdelik 1 uyarma seviyesini toplanmış 85 kez geçtiği belirtilerek şöyle denildi:

“Merkezi Gaz İzleme Defteri” isimli defterde 14/10/2022 tarihli P1 B.1014 ibareleri ile başlayan sayfasında; “-300 2. rekup ve -350 1. rekup pervaneleri kol zarfında stop olup tekrar sefer verildi. antrparantez -300 2. rekup cenup tavan damar ayak girişinde faaliyet kesintisi olup kez verildi. Boyut eş elektriğe bildirildi. US-21 numaralı fan şuan stop durumda. P3 vardiyasında kat verileceği güven tarafından bildirildi.” şeklinde açıklamaların bulunduğu ancak patlamanın gerçekleşmesi sebebi ile P3 vardiyasında bu eksiklilerin giderildiğine dair seçkin bilginin deftere araç edilmediği, gene bire bir defterde 13/10/2022 tarihinde P1 vardiyası görevlilerince ‘CH4-20 -300/350 Nefeslik çıkışı sensör arızası verdi, fen alınamıyor’ şeklinde açıklamaların bulunduğu ve ilerleyici vardiyalarda bu arızanın giderildiğine dair değme açıklamanın bulunmadığı, 14 Ekim 2022 günü metan gazı değerlerinin patlama anına kadar yüzde 1 uyarma seviyesini toplamda 85 defa geçtiği, %1,5 alarm seviyesini 5 sefer geçtiği, karbonmonoksit değerlerinin 25ppm ikaz seviyesini 47 yol geçtiği, 50ppm alarm seviyesini 13 öğün geçtiği, Havalandırma vantilatörü değerlerinin 13.10.2022 haset saat 23: 43 ile 14 Ekim 2022 günü saat: 18: 49 ahit aralığının tamamında; 53 kat uyartı (1mm/s-2mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği, 355 öğün Alarm (0mm/s-1mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği ayn uğrunda bulundurulduğunda lazım tedbirlerin alınmadığı, Beyaz Zehir İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin Mülhak-3 Vadi Altı Beyaz Zehir İşlerinin Yapıldığı İşyerlerinde Uygulanacak Minimum Hükümler antetli 10. Kısmında Grizulu Maden Ocakları ile ilişkin ‘bataklık gazı gaz seviyesi sonsuz kendisine izlenir.’ ‘çalışmalar bataklık gazı gazı çıkışı dikkate alınarak yürütülür, metan gazından kaynaklanacak riskleri olanaklı olduğunca ortadan kaldıracak tedbirler alınır’, ‘bütün grizulu ocaklar seçkin biri yegâne başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte birinin temas nedenle durması halinde başkası derhal çalışacak durumda iki havalandırma grubu bulunur.’ hükümlerine karşın patlamanın gerçekleştiği kısımda bulunan fanın çalışmadığı, ayrımsız devir öncesinden itibaren daima ihtar ve alarm kayıtları olmasına rağmen muktezi hazırlık ve tamirat işleminin yapılmadan patlatma yapıldığı ortaya çıkmıştır.”

Denet raporundaki nekais giderilmemiş, 2 milyon liralık cevap harcanmamış

İddianamede, Faaliyet ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı Kösemenlik ve Teftiş Başkanlığı müfettişlerinin yürüttüğü denetlemede mevzuata aykırılıklar ve eksiklerden halen giderilmediği; familya havalandırılması, ekipmanın evgin hallerde ve gerekseme halinde kullanılabilmesi için hava yönü inatçı çevrilebilecek özellikte değildir ve düz altında kullanılan bazı ekipmanların ATEX belgeli olmadığının şeş çizilerek mevkuf azamet müdürü Cihat Özdemir’in, bu tutanağa söz konusu eksikliklerin ALFER isimli firma aracılığıyla yapılarak giderileceği şeklinde beyan ettiğine kayran verildi. Ana nefeslik aspiratörü modernizasyonu üzere ayrılan 2 milyon lira ödeneğin bile harcanmadığı, mukteza modernizasyonun yapılmadığı üzere gelgel yetkililerinin ihmalde bulunduğu iddianamede vadi aldı.

İddianamede ayrıca personelin tam eğitim almadan 30 dakika olması müstelzim patlatma süresinin daha beş altı olduğu bile yer aldı. Vakfedilmiş kasıntı müdürü Alet Özdemir facianın meydana geldiği periyot cevaz yahut dinlenme nedeniyle doğal gaz izlem merkezinde bir tane can olduğunu söyledi. İddianamede gaz takip merkezinde değme kol iki görevlinin olması gerektiğine dikkat çekildi.

Kasıntı Müdür Muavini Salih Atmaca tam vukuf ve tecrübesi bulunmayanların iştirakçi güvenliği ve yönetimsel yönden cesim mevkilerde görev yaptığını; kül yetkilerinin elinden alındığını 2020 yılından bu yana yeraltındaki tek işyerine girmediğini sözlerine ekledi.

“Patlama riskine rağmen işçilerin kararına mevdu”

Geriye çevrilmiş doğal gaz sensörü verileri incelendiği bu verilerde 6 kez uyarı, 5 kez alarm seviyesinde değerler görülmesine rağmen ağır sıklet bölgede patlatma işleminin adeta normal aynı taş melez işlemi kadar işçilerin kararına bırakıldığına düzlük verilen iddianamede şöyle denildi:

“14/10/2022 tarihinde saat 18.09’de gerçekleşen ve ölümlere sebebiyet veren patlamaya ilgilendiren doğal gaz sensörleri kayıtları incelendiğinde; 6 posta ikaz (yüzdelik 1 bataklık gazı yüksekliği) 5 kere alarm (yüzdelik 1,5 metan yüksekliği) değerlerinin görüldüğü, ayrıca ahali dedektörlerinin geriye çevrik bataklık gazı gazı ve karbonmonoksit değerlerine bakıldığında maden içerisinde süregelen aheste gaz birikiminin/yükselmelerinin olduğu, çokça riskli gelişim kategorisinde bulunan ve iş güvenliğinin en üst seviyede tutulmasını mucip beyaz zehir sektöründe seçkin çeşit bataklık gazı yükselmesinin takibe, değerlendirmeye ve analize tabi tutulması gerekirken bayağı tıpkısı olay kadar karşılandığı, daraç doğal gaz strateji personel sayısı ve müdahalesinin olduğu, mühendislerin ve ustabaşlarının maden içerisinde olmadıkları ve bu uyarıları değerlendirmeye almadıkları, kezalik seçme patlama sonrası zar arkası meçhul metan sıkışması (degajman) olabileceğinin madenciler vasıtasıyla bilindiği, sadece yüzdelik 1 (uyartı) yüzde 1,5 (alarm) ile sınırlarına bakılarak hırslı patlatılması ve bu işlerin mühendislik bilgisi ve kararı dışında yapılması, seçkin olayın eroin kültürü ve tekniği zarfında değerlendirilmesi ve analiz edilmesi gerekirken normal aynı taş nakız işlemi yahut yapım işlemi üzere işçilerin değişmeyen ve ihtiyaçlarına bırakıldığı, Geriye çevrik ani karbonmonoksit ve bataklık gazı değerlerindeki itila değerleri incelendiğinde, çeperleri/artıkları tasfiye amacıyla epey patlatmaların (patara) yapıldığı, bahse laf bu 1-2 tutku lokumu ile yapılan çeperleri likidasyon patlatmalarının şiddetli patlatma güvenliği açısından riziko içerdiği, bu işlemin kararının teknik verilere bakarak değil barutçu ve işçilerin değerlendirmesine bırakıldığı ve rutin tıpkısı muamelat haline dönüştürüldüğü, Beyaz Zehir içerisinde kömür çıkarırken özlem kullanımının sakil olduğu, arın bölgesinden hırslı kullanılarak 1-2 metre derinliğinde kömürün patlatma ile damarından sökülerek alındığı, kömürün, içeriğinde bataklık gazı gazı barındırdığı, bataklık gazı gazının müvellidülhumuza ve ateşleyici ile tetiklendiğinde grizu patlamalarına nöbet açtığı, muayene ile metan birikimine denk gelmeden veya metan püskürmesine kat açmadan patlatma açmak ve palazlaşmak amacıyla kömür içerisine muayene işlemi uygulandığı ve ölçümlerinin yapıldığı, ne büyüklüğünde mesafede aynı muayene yapılması mevzuatta belirli iken emniyetli mesafenin hiçe sayılarak korkunç patlatması gerçekleştirildiği, temas adımı ölçülere dayalı mevzuat düzenlemelerine karşın bu konuda tedbirsizlik zinciri ve koordinasyonsuzluk olduğu anlaşılmıştır.”

İddianamede duraç ihlallerinin yaygınlaşması, denetimsizliğin işletmede disiplinsizliğe neden olduğu ve “Bilimsel anlayıştan ırak yordamlı şakirt tecrübesiyle yönetildiği” değerlendirilmesine özen çekildi.